खजुरा गाउँपालिकामा सिंचाई स्रोतको प्रकार अनुसार क्षेत्रफल
परिचय
सिंचाई स्रोत कृषि उत्पादनको लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण पक्ष हो। खजुरा गाउँपालिकामा कृषि क्षेत्रलाई अझ उत्पादनशील बनाउनका लागि विभिन्न प्रकारका सिंचाई स्रोतहरू प्रयोग गरिएको छ। यी सिंचाई स्रोतहरू मध्ये ताल वा जलाशय, सिंचाई नहर, वर्षाको पानी संकलन, विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई, नहर, पम्पिङ सेट, भूमिगत सिंचाई लगायतका स्रोतहरू पर्दछन्।
खजुरा गाउँपालिकाको सिंचाई स्रोत सम्बन्धी तथ्याङ्क अनुसार, कुल ७१५.०५हेक्टर क्षेत्रफलमा सिंचाई सुविधा उपलब्ध छ, जसमध्ये सबैभन्दा बढी ताल वा जलाशयमार्फत ८०.८% अर्थात् ५७७.४९ हेक्टर क्षेत्रफलमा सिंचाई प्रदान गरिएको छ।
सिंचाई स्रोतका प्रमुख प्रकारहरू
खजुरा गाउँपालिकामा सिंचाई स्रोतका प्रमुख प्रकारहरू र तिनको कवरेज क्षेत्रफल निम्नानुसार रहेको छ:
- ताल वा जलाशय: कुल ८०.८% (५७७.४९ हेक्टर)
- अन्य: कुल ९.२% (६५.९९ हेक्टर)
- सिंचाई नहर: कुल ६.५% (४६.६५ हेक्टर)
- विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई: कुल १.१% (७.९७ हेक्टर)
- वर्षाको पानी संकलन: कुल १.१% (७.९७ हेक्टर)
- पम्पिङ सेट: कुल ०.८% (५.७९ हेक्टर)
- नहर: कुल ०.४% (२.५१ हेक्टर)
- भूमिगत सिंचाई: कुल ०.१% (०.६८ हेक्टर)
सिंचाई स्रोतको विश्लेषण गर्दा, खजुरा गाउँपालिकामा परम्परागत सिंचाई स्रोतहरू (नहर, सिंचाई नहर) ले ६.८८% क्षेत्रफल ओगटेको देखिन्छ, जबकि आधुनिक सिंचाई प्रविधिहरू (विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई, भूमिगत सिंचाई, पम्पिङ सेट) ले २.०२% क्षेत्रफलमा सिंचाई प्रदान गर्दछन्।
सिंचाई स्रोतको दिगोपनको दृष्टिकोणबाट, लगभग ८४% क्षेत्रफलमा आधुनिक तथा प्राकृतिक स्रोतहरूबाट सिंचाई गरिएको छ, जसले भविष्यमा दिगो सिंचाई व्यवस्थापनको सम्भावना देखाउँछ।
सिंचाई स्रोतका प्रमुख प्रकारहरू
कुल सिंचाई क्षेत्रफल: ७१५.०५ हेक्टर
पाई चार्ट
तालिका
| क्र.सं. | सिंचाई स्रोत | क्षेत्रफल (हेक्टर) | प्रतिशत |
|---|---|---|---|
| १ | ताल वा जलाशय | ५७७.४९ | ८०.७६% |
| २ | अन्य | ६५.९९ | ९.२३% |
| ३ | सिंचाई नहर | ४६.६५ | ६.५२% |
| ४ | विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई | ७.९७ | १.११% |
| ५ | वर्षाको पानी संकलन | ७.९७ | १.११% |
| ६ | पम्पिङ सेट | ५.७९ | ०.८१% |
| ७ | नहर | २.५१ | ०.३५% |
| ८ | भूमिगत सिंचाई | ०.६८ | ०.१०% |
| जम्मा | ७१५.०५ | १००.००% | |
सिंचाई दिगोपना स्कोर
सिंचाई दिगोपना स्कोर ८४% (अति उच्च दिगोपना स्तर)
नोट: सिंचाई दिगोपना स्कोर आधुनिक र प्राकृतिक सिंचाई स्रोतको प्रयोगमा आधारित छ।
सिंचाई स्रोत प्रकार विवरण
सिंचाई स्रोतको वितरण
परम्परागत, आधुनिक र प्राकृतिक स्रोतको वितरण
परम्परागत सिंचाई स्रोत
नहर, सिंचाई नहर जस्ता परम्परागत स्रोतहरू
आधुनिक सिंचाई प्रविधि
विद्युतीय लिफ्ट, पम्पिङ सेट, भूमिगत सिंचाई
प्राकृतिक सिंचाई स्रोत
ताल वा जलाशय, वर्षाको पानी संकलन
अन्य सिंचाई स्रोत
अन्य विविध सिंचाई स्रोतहरू
सिंचाई स्रोतको प्रवृत्ति
पछिल्लो ५ वर्षको सिंचाई स्रोत प्रवृत्ति (अनुमानित)
नोट: यो प्रवृत्ति विश्लेषण अनुमानित तथ्याङ्कमा आधारित छ। वास्तविक तथ्याङ्क फरक हुन सक्नेछ।
सिंचाईको समग्र तथ्याङ्क
कुल सिंचित क्षेत्रफल
७१५.०५
हेक्टर
सिंचाई स्रोत प्रकार संख्या
८
विभिन्न प्रकार
प्रमुख सिंचाई स्रोत
ताल वा जलाशय
८०.८%
सिंचाई दिगोपना स्कोर
८४
१०० मध्ये
तथ्याङ्क विश्लेषण सारांश
- खजुरा गाउँपालिकामा सबैभन्दा बढी ताल वा जलाशय स्रोतबाट सिंचाई हुने गर्दछ, जसले८०.८% क्षेत्रफल ओगटेको छ।
- परम्परागत सिंचाई स्रोत (६.८८%) र आधुनिक सिंचाई स्रोत (२.०२%) को तुलना गर्दा परम्परागत स्रोतको प्रयोग अझै बढी रहेको देखिन्छ।
- पालिकाको सिंचाई दिगोपना स्कोर ८४ प्रतिशत रहेकोले सन्तोषजनक अवस्थामा रहेको पाइन्छ।
सिंचाई स्रोतको वर्षानुसार तुलनात्मक अवस्था
वर्तमान र विगत २०७५ सालको तुलनात्मक अवस्था (अनुमानित)
| सिंचाई स्रोत | २०७५ साल (हेक्टर) | वर्तमान (हेक्टर) | वृद्धि/कमि % |
|---|---|---|---|
| ताल वा जलाशय | ६५.८६ | ५७७.४९ | ७७६.८% |
| अन्य | १३.२० | ६५.९९ | ४००.०% |
| सिंचाई नहर | १४.७५ | ४६.६५ | २१६.३% |
| विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई | ४.३३ | ७.९७ | ८४.०% |
| वर्षाको पानी संकलन | ३२९.३२ | ७.९७ | -९७.६% |
| पम्पिङ सेट | ६.५० | ५.७९ | -१०.९% |
| नहर | ३४.४१ | २.५१ | -९२.७% |
| भूमिगत सिंचाई | ८.६६ | ०.६८ | -९२.२% |
| जम्मा | ५७२.०४ | ७१५.०५ | २५.०% |
नोट: यो तुलनात्मक विश्लेषण अनुमानित तथ्याङ्कमा आधारित छ। विगत वर्षको तथ्याङ्कसँग तुलना गर्दा भिन्नता देखिन सक्छ।
सिंचाई व्यवस्थापन र चुनौतीहरू
खजुरा गाउँपालिकामा सिंचाई स्रोतको प्रकारले सिंचाई व्यवस्थापन र उत्पादकत्वमा प्रभाव पारेको देखिन्छ। कुल ७१५.०५ हेक्टर सिंचाई क्षेत्रफलमध्ये ४९.१६हेक्टर परम्परागत सिंचाई स्रोतहरूमा र १४.४४ हेक्टर आधुनिक सिंचाई प्रविधिमा निर्भर रहेको छ।
सिंचाई स्रोतको प्रकार अनुसार सिंचित क्षेत्रफलको विश्लेषण गर्दा ताल वा जलाशय सबैभन्दा प्रभावकारी सिंचाई स्रोत रहेको देखिन्छ, जसले कुल सिंचित क्षेत्रफलको ८०.७६% हिस्सा ओगटेको छ।
कुल सिंचाई क्षेत्रफल
७१५.०५
हेक्टर
आधुनिक सिंचाई प्रविधि
२.०२%
(१४.४४ हेक्टर)
दिगोपना स्कोर
८४%
आधुनिक + प्राकृतिक स्रोत
सिंचाई स्रोतको विस्तृत विश्लेषणDetailed Irrigation Source Analysis of Khajura
प्रमुख सिंचाई स्रोतMain Irrigation Source in Khajura Rural Municipality
ताल वा जलाशय
८०.७६% (५७७.४९ हेक्टर)
सिंचाई स्रोत विश्लेषणIrrigation Source Distribution Analysis
दिगो सिंचाई स्रोत
विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई र प्राकृतिक स्रोत
विद्युतीय लिफ्ट सिंचाई
१.११%
विस्तृत विश्लेषण
- •सिंचाई वितरण: पालिकामा सबैभन्दा बढी सिंचाई क्षेत्रफल ८०.८% (ताल वा जलाशय) र त्यसपछि ९.२% (अन्य) बाट पूर्ति हुने गर्दछ।
- •प्रविधि विविधता: सिंचाई प्रविधि मध्ये परम्परागत प्रविधिमा ६.८८%, आधुनिक प्रविधिमा २.०२%, र प्राकृतिक स्रोतमा ८१.८८% सिंचाई क्षेत्रफल निर्भर रहेको देखिन्छ।
- •दिगो सिंचाई स्थिति: पालिकामा ८४% दिगोपना स्कोर रहेको छ, जुन आधुनिक र प्राकृतिक स्रोतहरूको प्रयोगलाई संकेत गर्दछ। जसले दीर्घकालीन सिंचाई सुरक्षाको अवस्था देखाउँछ।
- •सिंचाई पूर्वाधार चुनौती: अझै पनि पालिकाको कुल कृषियोग्य जमिनको ठूलो हिस्सामा सिंचाई सुविधा पुग्न नसकेको अवस्था छ। सिंचाई पूर्वाधार निर्माण र विस्तारमा थप लगानी आवश्यक देखिन्छ।
सिंचाई स्रोत तुलनात्मक विश्लेषण
परम्परागत सिंचाई स्रोत
आधुनिक सिंचाई स्रोत
प्राकृतिक सिंचाई स्रोत
सम्बन्धित डेटा
निष्कर्ष र सिफारिसहरू
खजुरा गाउँपालिकाको सिंचाई स्रोतको अवस्थाको विश्लेषणबाट निम्न निष्कर्ष र सिफारिसहरू गर्न सकिन्छ:
खजुरा गाउँपालिकामा सिंचाई स्रोतको वर्तमान अवस्थाले सिंचाई व्यवस्थापनमा सुधार गर्नुपर्ने आवश्यकता देखाउँछ। आधुनिक प्रविधिको विकास र विस्तार, प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण र दिगो व्यवस्थापन मार्फत कृषि उत्पादकत्व बढाउन आवश्यक देखिन्छ।