तरकारी र फलफूलमा देखिने रोग र कीटपतंग खजुरा गाउँपालिकाको कृषि उत्पादनमा मुख्य चुनौती हो। यस क्षेत्रमा गोलभेडा, काउली, बन्दा, आलु, रायो लगायतका विभिन्न तरकारी र फलफूलहरूमा विभिन्न प्रकारका रोग र कीटपतंगहरूको समस्या देखिन्छ। यी समस्याहरूले कृषकहरूको उत्पादन र आम्दानीमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारिरहेको छ।
खजुरा गाउँपालिकाको तरकारी र फलफूलमा रोग र कीट सम्बन्धी तथ्याङ्क अनुसार, यस क्षेत्रमा कुल ५ प्रकारका तरकारी र फलफूलहरूमा३८ प्रकारका रोग र कीटपतंगहरू देखिएका छन्, जसमध्ये १८रोग र २० कीटपतंग रहेका छन्।
खजुरा गाउँपालिकामा देखिने प्रमुख तरकारी र फलफूल रोगहरू निम्नानुसार रहेका छन्:
खजुरा गाउँपालिकामा देखिने प्रमुख कीटपतंगहरू निम्नानुसार रहेका छन्:
सबैभन्दा प्रभावित तरकारी/फलफूल बन्दा रहेको छ, जसमा कुल ८प्रकारका रोग र कीटपतंगहरू देखिएका छन्। औसतमा प्रत्येक तरकारी/फलफूलमा७.६ प्रकारका समस्याहरू रहेका छन्।
तरकारी र फलफूल अनुसार रोग र कीटको वितरण र मुख्य तथ्यहरू
७.६
औसत समस्या प्रति तरकारी/फलफूल
प्रत्येक तरकारी/फलफूलमा औसतमा ७.६प्रकारका रोग र कीटका समस्याहरू रहेका छन्।
विभिन्न तरकारी र फलफूलहरूमा रोग र कीटपतंगको तुलनात्मक अध्ययन
बन्दा
४ रोग + ४ कीट = ८ कुल समस्या
प्रमुख रोगहरू:
सफ्ट रट, ब्लाक रट
प्रमुख कीटहरू:
डाईमण्ड ब्याक मोथ, टोवाको क्याटरपिलर
तरकारी र फलफूलहरूमा रोग र कीटका समस्याहरूको गम्भीरता स्तरको विश्लेषण
५
६+ समस्या
०
३-५ समस्या
०
३ भन्दा कम
खजुरा गाउँपालिकामा तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको प्रभावकारी व्यवस्थापनका लागि समेकित कीट व्यवस्थापन (Integrated Pest Management) को अवधारणालाई अपनाउनु आवश्यक छ। यसमा जैविक, रासायनिक र कृषि पद्धतिगत विधिहरूको संयोजन गरिन्छ।
५
प्रकार
१८
४७.४% कुल समस्याको
२०
५२.६% कुल समस्याको
बन्दा
४ रोग + ४ कीट = ८ कुल समस्या
आलु
६ कुल समस्या मात्र
खजुरा गाउँपालिकाको तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको अवस्थाको विश्लेषणबाट निम्न निष्कर्ष र सिफारिसहरू प्रस्तुत गर्न सकिन्छ:
खजुरा गाउँपालिकामा तरकारी र फलफूलमा रोग र कीटपतंगको प्रभावकारी व्यवस्थापन मार्फत कृषि उत्पादकत्व वृद्धि र किसानको आम्दानी बढाउन सकिन्छ। यसका लागि स्थानीय सरकार, कृषि ज्ञान केन्द्र र किसानहरूको सक्रिय सहकार्य आवश्यक छ।